Sanatorium of Sound to festiwal prowadzony przez Zuzannę Fogtt oraz Gerarda Lebika w ramach działań Fundacji Sztuki Współczesnej In Situ w Sokołowsku. Ideą festiwalu jest prezentacja możliwie najszerszego spektrum zjawisk związanych z rozwojem form muzycznych XX i XXI wieku, zachowując równowagę pomiędzy tradycjami muzycznego eksperymentu rozwijanymi w ostatnich dziesięcioleciach, a nowymi, jeszcze nieustrukturyzowanymi tendencjami sztuki dźwięku. Rokrocznie program festiwalu rozwija się wielowarstwowo, obejmując koncerty, zamówienia kompozytorskie, instalacje dźwiękowe, performansy, warsztaty, dyskusje, rezydencje artystyczne oraz praktyki kuratorskie związane z ekologią dźwięku, architekturą, naturą i medycyną.
Od roku 2015 festiwal zaprezentował około 250 projektów artystów z całego świata, a wiele z nich powstało na zamówienie podczas rezydencji artystycznych w Sokołowsku – uzdrowiskowej miejscowości usytuowanej w Sudetach Środkowych, gdzie w XIX wieku w budynku zaprojektowanym przez wybitnego architekta Edwina Opplera, niemiecki lekarz Dr. Hermann Brehmer założył pierwsze na świecie sanatorium chorób płuc. Krajobraz gór otaczających Sokołowsko, poniemiecka XIX-wieczna architektura czy wspaniałe powietrze zawsze były nieodłącznymi atrybutami działań na polu sztuki dźwięku i wszelkiej refleksji na temat sztuk dźwiękowych.
Motywem tegorocznej edycji Sanatorium Dźwięku jest hasło Czas. Futuryzm. Rewizje. Festiwal odbędzie się w dniach 11-13 sierpnia i będzie mieć swoją kontynuację w marcu 2024 roku. Program 9. edycji festiwalu to również projekty zainicjowane przez HILO – Norwegian-Polish Platform for New Music Development – platformę stworzoną dla kolaboracji pomiędzy polskimi i norweskimi artystami, kuratorami, edukatorami i organizatorami działającymi na polu szeroko rozumianej muzyki nowej.
O znaczeniu i możliwościach dźwięku dobrze świadczy fakt, że impulsem wiodącym do rewolucji w sztuce XX wieku było doświadczenie audiosfery nowoczesnej metropolii. Jak pisał Filippo Tommaso Marinetti w Manifeście futuryzmu (1909): „Drgnęliśmy nagle na dźwięk przeraźliwego hałasu olbrzymich piętrowych tramwajów”. Wtórował mu Luigi Russolo w Sztuce hałasów (1913): „Życie przeszłości było ciszą. Dopiero w wieku XIX wraz z wynalezieniem maszyn narodził się hałas. Dziś hałas triumfuje i panuje suwerennie nad wrażliwością ludzi”.
W sferze plastyki i literatury pojęcie hałasu funkcjonowało jako pojemna metafora, pozwalająca opisać chociażby tempo wielkomiejskiego życia lub rozdarcie ludzkiej podmiotowości, jednak w muzyce był to czynnik niosący zmiany o znaczeniu prawdziwie fundamentalnym, bo pozwalającym znacząco poszerzyć zasób środków ekspresji i repozytorium form, a zarazem konceptualnie przepracować podstawowe pojęcia dyskursu muzycznego. Stanowił istotny punkt odniesienia zarówno dla Edgarda Verèse’a, Johna Cage’a, jak i Zbigniewa Karkowskiego.
Współcześnie hałas nadal jest fenomenem. Występuje on w nowych wcieleniach, z łatwością dostosowując się do realiów świata 3.0. Nie chodzi tu więc wyłącznie o ekologię dźwięku, ale o cały obszar zjawisk związanych z przekazem informacji, cyberprzestrzenią, mediami, sztuką. Podczas tegorocznej edycji Sanatorium Dźwięku chcemy wrócić do momentu narodzin hałasu, który objawił się w płomiennych odezwach włoskich futurystów. Spróbujemy tym samym zrewidować historię awangardy, upatrując w niej zarówno inspiracji, jak i wskazując na postulaty, które z dzisiejszej perspektywy wydają się być reakcyjne czy wręcz groźne pod względem politycznym. Czym zatem miałby być nowy futuryzm i gdzie szukać jego korzeni, źródeł ideowo-artystycznych?
Jedną z odpowiedzi będzie koncert otwarcia w Kinie Zdrowie, podczas którego usłyszymy wykonanie nowych kompozycji napisanych specjalnie dla The Orchestra of Futurist Noise Intoners czyli szesnastoosobowego zespołu prowadzonego przez włoskiego kompozytora Luciano Chessa, grającego na replikach eksperymentalnych instrumentów zaprojektowanych przez Luigiego Russolo (tzw. intonarumori). We współpracy z Performą, Orkiestra Intonarumori (16 instrumentów) jest sprowadzona na tę okazję z Nowego Jorku. Koncert ten odbędzie się w studziesięciolecie ogłoszenia manifestu Art of Noise, a zamówienia kompozytorskie zrealizują Luciano Chessa, Klaus Holm, John Hegre, Jon Wesseltoft, Mike McCormick, Guoste Tamulynaite, Magdalena Manderlova, Mariam Gviniashvili, Martyna Kosecka, Teoniki Rożynek, Aleksandra Słyż, Martyna Poznańska, Piotr Peszat, Jacek Sotomski, Zosia Hołubowska, Gerard Lebik, Marek Chołoniewski. Artyści zaangażowani w projekt The Orchestra of Futurist Noise Intoners zaprezentują również swoje solowe prace na ambisonicznym, ośmiokanałowym soundsystemie Biuro Dźwięku Katowice.
Swoje noisowe wizje muzyczne zaprezentują takżę australijski kompozytor i gitarzysta Oren Ambarchi; Robert Piotrowicz eksplorujący świat muzyki modularnej; biorący na warsztat magnetofony szpulowe Włoch Valerio Tricolli czy Crys Cole kanadyjska artystka dźwiękowa pracująca z kompozycją, improwizowanym performansem i instalacją dźwiękową. Nie zabraknie również prac dźwiękowych swoje instalacje zaprezentuje Magdalena Manderlova oraz artystka związana z Sokołowskiem – Edka Jarząb.
Austriacki członek Academy of Arts w Berlinie Peter Ablinger, zaliczany do grona najbardziej wpływowych kompozytorów muzyki współczesnej XX wieku, zaprezentuje m.in. THE REAL AS IMAGINARY, Beehive – sound sculpture, 2021, General Strike of Art, C-A-G-E czy Music Mirror.
W programie znajdzie się premierowa kolaboracja Lacking sound Fest oraz Electropixel Festival – SUBTROPICAL OSCILLATION II / ELECTROPIXEL. Francuscy artyści Jenny Pickett i Julien Ottavi połączą siły z reprezentantami tajwańskiej sceny muzycznej: LAI Tsung Yun, Sheryl CHEUNG, YAN Sheng Wen i Yen Tzu CHANG. Dodatkowo, ich solowe projekty audiowizualne będzie można zobaczyć w spektakularnych ruinach byłego Sanatorium Dr. Brehmera.
Czeską scenę muzyki eksperymentalnej będą w tym roku reprezentować: Ursula Sereghy, Aestum oraz szarlatan muzycznego performansu Petr Válek. Z kolei niestandardowe podejście do muzyki klubowej zaprezentują: hermeneia, julek ploski, Avtomat i Sara Persico.
Problematyce związanej z futuryzmem poświęcony zostanie specjalny cykl wykładów i dyskusji z udziałem artystów i badaczy awangardy kuratorowany przez wrocławskiego literaturoznawcę Pawła Szroniaka. W programie znalazł się m.in. wykład Futuryzm i neofuturyzm, rozmowy o reakcyjnej awangardzie, rozważania na temat roli AI w sztuce, oraz dyskusja wokół książki Walking From Scores Eleny Biserny.
Projekt HILO jest realizowany przez Fundację Sztuki Współczesnej In Situ i Międzynarodowe Laboratorium Kultury w Sokołowsku. Partnerami projektu są: nyMusikk – Norway’s centre for contemporary music, Sanatorium of Sound Festival, Only Connect Festival, Punkt Festival, Uniwersytet w Agder, Sokołowsko Jazz, Avant Art Festival, Centrum Sztuki Współczesnej ŁAŹNIA, Fundacja Ładne Historie oraz Akademia Sztuk Pięknych w Gdańsku.
Projekt HILO jest finansowany przez Islandię, Liechtenstein i Norwegię w ramach Działania 2 Poprawa dostępu do kultury i sztuki Programu Kultura w ramach Mechanizmu Finansowego Europejskiego Obszaru Gospodarczego 2014-2021.
Sanatorium Dźwięku to festiwal skoncentrowany na muzyce eksperymentalnej oraz szeroko pojętej sztuce dźwiękowej i sonicznej. Jego głównym celem jest prezentacja jak najszerszego spektrum zjawisk związanych z rozwojem form muzycznych w XX i XXI wieku, z zachowaniem równowagi pomiędzy tradycjami muzyki eksperymentalnej ostatnich kilku dekad a nowymi, wciąż pozbawionymi struktury tendencjami. Dotychczas na festiwalu zaprezentowano realizacje około 200 artystów z całego świata. Festiwal kierowany jest przez Gerarda Lebika i Zuzannę Fogtt i odbywa się w miejscowości Sokołowsko w górach na granicy polsko-czeskiej.
